Elektrik Faturasına Faiz Gelir Mi? Sosyal Adalet ve Çeşitlilik Açısından Bir Değerlendirme
İstanbul’un yoğun caddelerinde yürürken, kafamda hep bir soru dönüp duruyor: “Elektrik faturasına faiz gelir mi?” Bu soruyu ilk kez, o kadar sık duyduğum bir konuda fark ettim. Hemen hemen herkesin cebinden eksilen, o ağrılı ama mecburi harcama, “faturaların zamanında ödenmesi” gerekliliği… Ancak sadece faturanın bedeli değil, üzerinde zamanla biriken faiz de, özellikle düşük gelirli ve kırılgan gruplar için başka bir yük halini alabiliyor. Sokakta gördüklerim, toplu taşımada duyduklarım, ve sivil toplum kuruluşlarında çalışarak edindiğim gözlemlerimle, bu durumun çok daha derin toplumsal etkiler doğurduğunu fark ettim. Bu yazımda, elektrik faturalarındaki faiz meselesine toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet perspektifinden bakmak istiyorum.
Elektrik Faturasına Faiz Gelir Mi? Sadece Bir Ekonomik Yük Mü?
Elektrik faturalarına eklenen faiz, aslında sadece bir sayısal yük değil; birçok ailenin hayatını zorlaştıran bir ek masraf kalemi. İstanbul’daki toplu taşımada bir gün, karşımdaki yaşlı kadının cebinden bir miktar para çıkarıp otobüs bileti almak için bozuk para aradığını görmüştüm. Bu sahne, her gün her yerde gördüğümüz türden bir manzara ama bir farkla: Aradığı paranın, faturalarını ödeyebilmek için ne kadar çok zorladığını biliyordum. Onun durumunda olan insanlar, fatura ödeyememek, faiz eklenmesiyle de daha zor bir duruma gelmek zorunda kalıyorlar. Yani mesele yalnızca faturanın ödenmesi değil, faturanın gerisinde birikmeye başlayan faizlerin daha da zorlaştırdığı ekonomik eşitsizlikler.
Elektrik faturaları gibi temel hizmetlerin hayatta kalmak için ne kadar önemli olduğu aşikar. Ancak bu faturalar zamanında ödenmediğinde, faizin nasıl birikmeye başladığını görmek, daha önce göz ardı ettiğimiz eşitsizlikleri gözler önüne seriyor. Faizlerin büyümesi, zaten dar gelirli olanların daha fazla borç yükü altına girmesine yol açıyor. İşte bu noktada, toplumsal cinsiyet eşitsizliği de devreye giriyor.
Kadınlar ve Düşük Gelirli Gruplar: Daha Fazla Etkileniyorlar
Bir sivil toplum kuruluşunda çalışırken, ekonomik zorluklar ve toplumsal cinsiyet eşitsizliği üzerine birçok kadınla sohbet etme fırsatım oldu. Çoğu zaman, kadınların aile içindeki ekonomik yükümlülükleri, çoğunlukla fatura ödemek ve evdeki ihtiyaçları karşılamak gibi temel sorumluluklarla ağırlaşıyor. Bu kadınlar, özellikle yalnızca bir gelire sahip olan evlerde, elektrik faturalarını ödemekte zorlanıyorlar. Faiz eklenmesi, bu tür kadınların zaten mücadele ettikleri hayatta bir başka engel oluşturuyor. Kadınların ekonomik hayatta yer alması, eşitsizliklerle daha da karmaşıklaşıyor.
Örneğin, daha önce bir kadın hakları çalışmasında, gelirlerini kaybeden ve iki çocuğuyla zor günler geçiren bir kadının, elektrik faturalarını ödeyebilmek için ne kadar çaba sarf ettiğini öğrenmiştim. Geçim sıkıntısı çekerken, faturaların ve üzerine eklenen faizlerin bu kadının hayatını nasıl daha da karmaşık hale getirdiğini anlatırken, gözlerindeki endişeyi görmek çok etkileyiciydi. Her ay daha fazla faiz, daha fazla borç, her geçen gün artan bir psikolojik yük. Toplumsal cinsiyet eşitsizliği, bu tür durumların artmasına neden olan bir etken.
Faturaların Birikmesi ve Çeşitlilik: Zorluklar Yalnızca Ekonomik Değil
Farklı sosyoekonomik gruplardan insanlar, elektrik faturalarındaki faiz yükünden farklı şekilde etkileniyor. Yüksek gelirli gruplar, faizlerin üzerinde çok durmayabilirler, ancak dar gelirli ve kırılgan topluluklar için bu, günlük yaşamlarını geçirebilmek adına bir mücadele haline gelir. Sokakta, toplu taşımada, işyerlerinde duydum ki, elektrik faturalarının zamanında ödenmemesi, çoğu zaman temel ihtiyaçlar konusunda başka zorlukları beraberinde getiriyor. Faizlerin zamanla artması, sadece maddi bir yük değil; aynı zamanda stres, güvensizlik ve toplumsal ayrışma gibi psikolojik etkiler yaratabiliyor.
Faturaların birikmesi, ekonomik olarak sıkışan bir grupta daha fazla çıkmaz yaratırken, onlara yönelik yapılan sosyal yardımların yetersizliği, bu grupların daha da savunmasız hale gelmesine neden oluyor. Çeşitlilik, burada önemli bir konu çünkü farklı gelir seviyelerine sahip bireylerin aynı durumdan ne kadar farklı şekilde etkilendiği, toplumun adalet anlayışını gözler önüne seriyor.
Elektrik Faturasına Faiz Gelir Mi? Sosyal Adalet Perspektifinden Nasıl Çözüm Üretiriz?
Evet, elektrik faturalarına faiz gelir. Bu kesin. Ancak asıl soru şu: Bu durum, toplumsal adaletin sağlanmasında bir engel midir, yoksa sadece ekonominin bir parçası olarak mı kalmalıdır? Elektrik faturaları gibi temel ihtiyaçların, özellikle dar gelirli ve kırılgan gruplar için daha kolay ödenebilir hale getirilmesi gerekir. Aksi takdirde, faizlerin birikmesi, bu kişilerin zaten zayıf olan ekonomik durumlarını daha da zorlaştırır.
Sosyal yardım mekanizmalarının daha etkin hale getirilmesi, dar gelirli ailelere yönelik devlet desteklerinin artırılması, toplumsal cinsiyet eşitsizliğini göz önünde bulunduran ekonomik politikaların geliştirilmesi, bu sorunun çözülmesinde atılacak önemli adımlar olacaktır. Bu alanda daha fazla farkındalık yaratmak, sokakta gördüğümüz her birey için temel hizmetlerin adil bir şekilde sunulmasına katkı sağlayacaktır.
Faizler sadece rakamlardan ibaret değil, aynı zamanda bir sistemin zayıf halkaları ve o halkalar toplumun her kesimine eşit bir şekilde dağıtılmalı. Faiz yükünün, özellikle kadınlar ve düşük gelirli gruplar üzerinde neden bu kadar baskı kurduğunu, hep birlikte sorgulamamız gereken bir soru haline geliyor.