Kelimelerin Ahlakı Üzerine Bir Başlangıç
Bir filozof için dil, yalnızca iletişim aracı değildir; düşüncenin evi, anlamın köküdür. Her sözcük, insanın varlıkla kurduğu ilişkinin bir yansımasıdır. Yanlış bir yazım, sadece dilbilgisel bir hata değil, düşüncenin yönünü şaşırmasıdır. Tıpkı etik bir sapmanın vicdanı bulandırması gibi, yanlış bir imla da zihni bulandırır. İşte bu yüzden “Her gün ki nasıl yazılır?” sorusu, basit bir dilbilgisi sorusunun ötesine geçer; bu soru, insanın bilgiyle, doğruyla ve varlıkla kurduğu bağı sınar.
—
Dilin Ontolojisi: “Her gün” mü, “hergün” mü?
Ontoloji, varlığın ne olduğunu sorgular. Dilin ontolojisi de kelimenin “var olma” biçiminde gizlidir. “Her gün” ayrı yazılır, çünkü “her” sözcüğü bir sıfat, “gün” ise bir isimdir. Birlikte kullanıldığında anlamca bir bütündür ama yapısal olarak iki ayrı varlıktır.
“Her gün” ifadesi zamanın sürekli akışını, yinelenen bir varoluş hâlini anlatır:
> “Her gün aynı gökyüzüne bakan insan, aynı gökyüzünü görmez.”
Bu cümlede “her gün”, sürekliliği ifade eder, tıpkı varoluşun döngüsel doğası gibi. Oysa “hergün” diye birleşik yazıldığında, kelimenin varlığı bozulur; sözcük kendi doğasından, anlamın ontolojik sınırlarından çıkar.
Ontolojik olarak doğru biçim “her gün”dür. Çünkü her biri kendi anlamını korur, sonra bir araya gelir. Bir filozofun gözünde bu, bireyle toplum arasındaki ilişki gibidir: ayrı ama anlamca bağlı.
—
Epistemoloji: Doğru Bilginin Peşinde Bir Yazım
Epistemoloji yani bilginin doğası, “bilmek nedir?” sorusuna yanıt arar. “Her gün ki nasıl yazılır?” sorusu da bilgiyle olan ilişkimizi açığa çıkarır. Dil bilgisi yalnızca kural değil, insanın dünyayı anlamlandırma biçimidir.
Bilmek, doğruya ulaşma çabasıdır. Bu doğruluk, TDK’nin belirlediği bir norm gibi görünse de, özünde dilin tarihsel bilincinde yatar. Türk Dil Kurumu’nun ölçütlerine göre “her gün” ayrı, “hergün” yanlış yazımdır. “Ki” ise yalnızca bağlaç veya ilgi zamiri olarak kullanıldığında anlamlıdır. Dolayısıyla “her gün ki” değil, “her günkü” şeklinde bitişik yazılır:
> “Her günkü yürüyüşümü aksatmam.”
Bu fark, epistemolojik bir kavrayışı temsil eder: doğru bilgiye ancak sorgulamayla, anlamın köklerine inerek ulaşabiliriz.
“Her gün ki mi, hergün mü, her günkü mü?” diye sormak, bilginin sınırlarını yoklamaktır. Yanıt, yalnızca bir yazım kuralı değil, bilmenin ahlakıdır.
—
Etik Perspektif: Doğru Sözcüğün Sorumluluğu
Etik, insanın eylemlerinde olduğu kadar sözlerinde de geçerlidir. Dil, insanın eylem alanıdır; konuşmak da bir tür davranıştır. O hâlde yanlış yazmak, düşüncenin ahlaki alanında bir tutarsızlıktır.
Bir filozof için doğru yazmak, yalnızca dilin değil, düşüncenin tutarlılığına saygıdır.
> “Her günkü doğruluğu aramak, her günkü yanlıştan sakınmaktır.”
Dil etiği, düşüncenin düzenidir. “Her gün”ü doğru yazmak, yalnızca kurala uymak değil; anlamın sorumluluğunu taşımaktır. Çünkü yanlış yazılan bir kelime, yanlış anlaşılan bir düşünceye dönüşür.
—
Dil ve Zamanın Felsefesi
Her gün, insanın zamanı nasıl yaşadığını gösteren bir ölçüdür. “Her gün” demek, varoluşun döngüsünü kabul etmektir. “Her günkü” ise bu döngü içinde sürekliliği işaret eder — bir alışkanlığın, bir tekrarın, bir ritüelin sembolüdür.
“Her gün”ün ayrı yazılması, aslında dilin zamana duyduğu saygının göstergesidir. Tıpkı Heidegger’in “zaman varoluşun ufkudur” düşüncesinde olduğu gibi, burada da zaman kelimenin varlığını belirler. “Her gün”ün birleşik yazılması, o ufku daraltır; ayrılığı ise anlamın genişliğini korur.
—
Sonuç: Doğru Yazmak, Doğru Düşünmektir
Her kelime, insanın düşünme biçimini yansıtır. “Her gün ki nasıl yazılır?” sorusunun doğru yanıtı;
👉 “Her gün” ayrı yazılır.
👉 “Her günkü” bitişik yazılır.
Ancak bu cevap, yalnızca dilbilgisel bir bilgi değildir. Bu cevap, düşüncenin düzenini, anlamın sorumluluğunu, bilginin etiğini taşır.
Felsefenin öğrettiği gibi, insanın varlığı anlamla kurulur; anlam da doğru kelimelerle.
—
Okuyucuya Felsefi Bir Davet
Sizce dildeki doğruluk, ahlaki bir zorunluluk mudur?
Yanlış yazılmış bir kelime, yanlış düşünülmüş bir fikri mi yansıtır?
Yoksa hata da insanın düşünsel evriminin bir parçası mıdır?
Bu yazının altına kendi felsefi çağrışımlarınızı bırakın.
Belki de dilin hakikati, kelimelerin değil, düşüncelerin doğru yan yana gelmesindedir.
#HerGün #HerGünkü #DilFelsefesi #Epistemoloji #Ontoloji #Etik #TürkçeDoğruYazım